نحوه انتخاب موضوع پروپوزال، می تواند حتی از نحوه انجام پروپوزال، اضطراب آورتر باشد. بیشتر دانشجویان، می پرسند که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم و وقت زیادی را برای انتخاب موضوع هدر می دهند. در این مقاله، ما 7 مرحله انتخاب موضوع پروپوزال را بیان می کنیم. همچنین به معرفی 5 نکته ضروری و 11 نمونه موضوع پروپوزال عالی اشاره خواهیم داشت. مطالعه این موارد می تواند کمک کند که دانشجویان موضوع پروپوزال خود را با سرعت و دقت بیشتری انتخاب کنند.
مدت زمان تخمینی مطالعه: 15 دقیقه
فهرست مطالب
- هدف از نوشتن پروپوزال چیست؟
- چرا مهم است که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم؟
- مراحل انتخاب موضوع پروپوزال
- 5 نکته مهم که برای انتخاب موضوع پروپوزال باید رعایت کنیم
- پیش از انتخاب موضوع پروپوزال چه سوالاتی باید از خود بپرسیم؟
- 11 نمونه موضوع پروپوزال خوب
- جمع بندی
- سوالات متداول در رابطه با نحوه انتخاب موضوع پروپوزال
هدف از نوشتن پروپوزال چیست؟
در پروپوزال (Research Proposal)، می بایست موضوع تحقیق آینده خود را توضیح دهیم. همچنین به دستاوردهای تحقیق و مناسب بودن روش تحقیق اشاره می کنیم. هدف از انجام پروپوزال، قانع کردن مخاطب درباره اهمیت تحقیق است. داغ بودن موضوع، یافته های دیگر محققان در ارتباط با آن موضوع و امکان انجام تحقیق، همگی باید در پروپوزال بیان شوند. البته یک سوال مهم آن است که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم؟ موضوع پروپوزال با توجه به موضوعات پربحث رشته تحصیلی مربوطه، دستاوردهای عملی، سلیقه فردی محقق و توانایی های او انتخاب می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه حتما مقاله چگونه پروپوزال بنویسیم را مطالعه بفرمایید.
چرا مهم است که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم؟
با بررسی چند موضوع پروپوزال و مقایسه آن ها، به خوبی متوجه خواهیم شد که چرا نحوه انتخاب موضوع پروپوزال اهمیت دارد. موضوع انتخابی، می تواند محدوده مطالعه محقق، عمق نگاه علمی او و کمکی که می تواند به یک حوزه مطالعاتی بکند را نشان دهد. انتخاب موضوع، یکی از نخستین گام های انجام پروپوزال به شمار می رود و کل مسیر تحقیقاتی را تعیین می کند. انتخاب موضوع نادرست یا نادقیق باعث می شود که بقیه مراحل انجام تحقیق دانشجویی نیز به اشتباه پیش برود.
اساتید به منظور محک زدن توانایی های دانشجو، پیش از انجام تحقیق دانشجویی یا انجام سمینار ارشد، یک موضوع پروپوزال و متن کامل پروپوزال از او خواهند خواست. به همین دلیل، همه ما به عنوان دانشجو نیاز داریم تا بیاموزیم که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با تفاوت های نحوه نوشتن سمینار و پروپوزال توصیه میکنیم حتما مقاله تفاوت سمینار و پروپوزال را مطالعه بفرمایید.
با فراگیری نحوه انتخاب موضوع پروپوزال، در انتخاب موضوع پایان نامه نیز موفق خواهیم بود. برای انتخاب موضوع، می توانیم تا حدودی به دانش خودمان تکیه کنیم. مطالعه منابع علمی مرتبط با رشته تحصیلی ما نیز می تواند ایده های فراوانی برای نحوه انتخاب موضوع پروپوزال بدهد. مشورت با متخصصان یک رشته تحصیلی یا اساتید دانشگاه، از دیگر روش ها برای پیدا کردن یک موضوع خوب به شمار می روند. موضوع پروپوزال باید غیر کلی و متمرکز باشد.
موضوع انتخابی می بایست از اهمیت بالایی در حیطه مطالعاتی مربوطه برخوردار باشد یا دستاوردهای عملی چشمگیری برای جامعه به ارمغان بیاورد. همچنین امکان تحقیق درباره آن موضوع با توجه به زمان، منابع مالی و توانایی های علمی محقق باید وجود داشته باشد.
برای نوشتن پروپوزال ارشد و یا دکتری به کمک نیاز دارید؟
مراحل انتخاب موضوع پروپوزال
برای آنکه بدانیم چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم، بهتر است ابتدا با مراحل این کار آشنا شویم. 7 مرحله مطالعه فایل راهنما، ایده یابی، مطالعه منابع، متمرکزسازی، ارزیابی، نوشتن پرسش تحقیق و بازبینی موضوع، می بایست به ترتیب پیگیری شوند.
1- مطالعه کامل فایل راهنمای پروپوزال
پیش از هرچیز، باید فایل ارسالی که از سوی استاد فرستاده شده است را به طور کامل مطالعه کنیم. در این فایل، دستورالعمل ها و الزامات پروژه انجام پروپوزال دانشجویی ذکر می شود. برای مثال، ممکن است تعداد صفحات به 15 صفحه محدود شده باشند یا زمان جلسه ارائه پروپوزال نهایتا 5 دقیقه باشد. در این مواقع، می بایست موضوع پروپوزال خود را با توجه به قوانین تنظیم کنیم.
گاه در فایل راهنمای استاد، نکات دیگری درباره اینکه چگونه پروپوزال بنویسیم می آید. برای مثال، استاد از ما میخواهد تا روش تحقیق خاصی را استفاده کنیم یا فقط داده های اولیه را مورد استفاده قرار دهیم. همچنین زمان تحویل یا ددلاین می تواند در نحوه انتخاب موضوع اثرگذار باشد.
2- پیدا کردن ایده برای انتخاب موضوع پروپوزال
پیش از هر چیز، می توانیم به انگیزه ها، علاقه ها و توانایی های علمی خودمان نگاه کنیم. برخی دانشجویان تمامی مطالبی که در دوران تحصیل خوانده اند را مرور می کنند و مطالب جالب تر و جذاب تر را برمی گزینند. البته می توانیم با استاد راهنما، دانشجویان همرده یا دیگر متخصصان آشنا با رشته تحصیلی خود نیز مشورت کنیم. مطالعه مجلات علمی، ژورنال ها، روزنامه ها و رویدادهای روز مرتبط با رشته تحصیلی مورد نظر، از دیگر راه های سودمند برای انتخاب موضوع پروپوزال هستند.
3- مطالعه منابع علمی و مقالات مرتبط
شاید یکی از مهم ترین مراحل انتخاب موضوع پروپوزال، همین مرحله باشد. با استفاده از موتورهای جستجوی علمی مانند گوگل اسکالر یا سایت های انتشار مقالات علمی مانند IEEE، می توانیم مقالات گوناگون مرتبط با رشته تحصیلی خود را سرچ و مطالعه کنیم. منابع این چنینی، به عنوان بهترین راهنما، کمک می کنند تا پی ببریم که باید چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم. در این سایت ها، ابتدا باید کلیدواژه هایی که به نظرمان جالب می رسد را مورد جستجو قرار دهیم.
مقالات جدیدتر، برای مثال مقالات 2020 به بعد، بهتر به ما در نحوه انتخاب موضوع پروپوزال کمک می کنند. می توانیم با مطالعه کلی یا مطالعه دقیق برخی مقالات، با مهم ترین مباحث رشته خود آشنا شویم و از آن ها برای انتخاب موضوع پروپوزال ایده بگیریم.
4- بالا بردن میزان دقت و خارج کردن موضوع پروپوزال از حالت کلی
پس از آنکه ایده کلی درباره موضوع انتخابی مان به دست آوردیم، باید بدانیم که به صورت متمرکز و با دقت بالا، موضوع پروپوزال انتخاب کنیم. موضوعات کلی گیج کننده هستند و احتمال قابل انجام بودن تحقیق یا اثبات اهمیت آن بسیار پایین خواهد بود. چندین نمونه موضوع پروپوزال کلی عبارت اند از: فقر در جامعه، فمینیسم، گرانش کوانتومی، ادبیات هند یا نمونه موضوع پروپوزال پزشکی مشکلات قلب و عروق. این نمونه ها برای انجام پروپوزال، چندان مناسب به نظر نمی رسند.
دو مورد از این 4 نمونه موضوع پروپوزال را در نظر داشته باشید. برای مثال، به جای پرداختن به ادبیات هند، می توانیم به تاثیرات رامایانا در شکل گیری اصول اجتماعی جامعه معاصر هند از نگاه یک نویسنده مشهور قرون وسطایی بپردازیم. همچنین به جای بررسی گرانش کوانتوم، می توانیم یکی از نظریات کمتر شناخته شده، اما دارای پتانسیل کاربردی در حوزه گرانش کوانتوم را با تکیه بر دیدگاه های یک فیزیکدان مشهور معاصر، مورد ارزیابی قرار دهیم.
5- ارزیابی موضوع پروپوزال
پس از انتخاب نهایی موضوع مورد نظر، میتوانیم یک جستجو انجام دهیم و مطمئن شویم که تعداد زیادی از مقالات در گذشته به آن موضوع نپرداخته باشند. امکان انجام تحقیقی علمی باید به طور واقع گرایانه مورد بررسی قرار گیرد، زیرا این مسئله تعیین می کند که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم. جهت آزمایش موضوع پروپوزال، می توانیم آن را با معیارهای SMART بسنجیم:
- Specific: خاص بودن و متمرکز بودن موضوع
- Measurable: قابل اندازه گیری و قابل بررسی بودن
- Achievable: وجود داده های کافی برای انجام تحقیق علمی
- Relevant: مرتبط بودن و مورد توجه بودن موضوع در مجامع علمی
- Time-bound: وجود زمان کافی برای انجام تحقیق
همچنین می توانیم بررسی کنیم که آیا امکان مطرح کردن پرسش های تحقیقاتی معنادار برای موضوع انتخابی ما وجود دارد یا خیر. پس از بررسی همه این معیارها، خواهیم دانست که موضوع مناسبی انتخاب کرده ایم.
6- تبدیل موضوع پروپوزال به پرسش تحقیقاتی
مرحله بعد، آن است که پرسش های تحقیقاتی خوب برای موضوع خود بنویسیم. ابتدا، با تکیه بر بینش علمی خود حدس می زنیم که چگونه موضوع انتخاب کنیم تا امکان تبدیل آن به پرسش تحقیقاتی وجود داشته باشد. سپس، پرسش های تحقیقاتی را می نویسیم. این مرحله را با بیان یک نمونه موضوع پروپوزال معماری تشریح می کنیم.
- موضوع کلی – تاثیر فرانک لوید رایت بر معماری مدرن
- پرسش تحقیقاتی کلی – فرانک لوید رایت چه تاثیراتی بر رویکردهای مورد استفاده در معماری مدرن گذاشت؟
- موضوع متمرکزتر – رواج استفاده از اصول طراحی فرانک لوید رایت در ساختمان های معاصر
- پرسش تحقیقاتی متمرکزتر – کدام یک از اصول طراحی که فرانک لوید استفاده می کرد، در ساختمان های معاصر مورد استفاده قرار می گیرند؟
7- مرور و تایید موضوع پروپوزال
پس از انتخاب کامل موضوع و نوشتن پرسش تحقیقاتی مربوطه، می توانیم یک بار دیگر با بررسی مقالات تخصصی مرتبط، از اهمیت، امکان انجام و دستاوردهای احتمالی موضوع اطمینان حاصل کنیم. حتی در نخستین مراحل نوشتن پروپوزال، می توانیم نیم نگاهی به درست بودن موضوع انتخابی داشته باشیم. البته باید در همان روزهای اول این تردید را برطرف کنیم یا موضوع دیگری را برگزینیم تا در مراحل بعدی، از موضوع خود کاملا مطمئن باشیم.
موضوع، سنگ بنای کل پروپوزال خواهد بود و مهم ترین جنبه در پروپوزال به شمار می رود. می توانیم درباره موضوع انتخابی، از افراد متخصص آشنا با رشته تحصیلی خود مشورت بگیریم. گاه موضوع ما تقریبا خوب است، اما به تغییر جزئی نیاز دارد. هم خودمان به عنوان دانشجو و هم با استفاده از دیدگاه افراد متخصص، میتوانیم موضوعمان را چند بار مرور کنیم و تغییرات لازم را در آن انجام دهیم.
5 نکته مهم که برای انتخاب موضوع پروپوزال باید رعایت کنیم
نباید نقش خلاقیت، نگاه علمی و عمق دانش خود را نادیده بگیریم. توانایی های علمی و فردی ما، به طور چشمگیری تعیین می کنند که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم. برای مثال، می توانیم به منابع متنوع تری برای پیدا کردن ایده روی بیاوریم یا زاویه دید خود را درباره یک موضوع تغییر دهیم. بررسی چند موضوع نیز ما را با نحوه انتخاب موضوع پروپوزال آن آشنا می سازد.
1- استفاده از منابع بیشتر برای انتخاب موضوع پروپوزال
تنها منابع مورد استفاده برای انتخاب موضوع پروپوزال، منابع متنی مانند مقالات، ژورنال ها و کتاب ها نیستند. گاه می توانیم از یک پژوهشگر یا دانشجوی دیگر که در ارتباط با موضوع ما تحقیق کرده است، راهنمایی بگیریم. کتابخانه های دانشگاهی نیز می توانند مرجع خوبی برای یافتن موضوع باشند. انواع فایل های صوتی و تصویری مانند ویدیوهای کنفرانس، تدریس یا ارائه، به ایده گرفتن برای انتخاب موضوع پروپوزال کمک می کنند.
2- انجام تحقیقات عمیق و کامل درباره موضوعات مرتبط
انتخاب موضوع تحقیق، گاه با مطالعه چند مقاله یا خواندن چند متن علمی امکان پذیر است. البته اگر کنجکاوتر هستیم و می خواهیم بهتر عمل کنیم، می توانیم تحقیق موشکافانه تری پیش از انتخاب موضوع انجام دهیم. انواع محاسبات، آنالیزها، مقایسه و روش های علمی سودمند هستند و می توانند تاثیرگذار باشند. شرکت در جلسات علمی، گفتگو با اساتید و پژوهشگران برتر و انجام تحلیل های ذهنی پیچیده نیز بسیار کارآمد خواهد بود.
3- تغییر زاویه دید درباره یک حوزه مطالعاتی
حتی اگر موضوع اولیه را انتخاب کرده ایم، هنوز امکان نگاه کردن به آن موضوع از زوایای گوناگون را خواهیم داشت. برای مثال، اگر به بررسی تاثیر فقر بر سطح سواد افراد در یک کشور آسیایی پرداختیم، شاید بهتر باشد این موضوع را برای یک کشور آمریکای جنوبی مورد بررسی قرار دهیم. همچنین می توانیم یک موضوع پروپوزال پزشکی را برای رنج سنی دیگر یا جنسیت دیگری بررسی کنیم.
4- توجه به ویژگی های یک نمونه موضوع پروپوزال خوب
موضوع انتخابی ما، باید اصیل باشد؛ یعنی مقالات قبلی به طور خاص به آن نپرداخته باشند، یا از رویکرد ما استفاده نکرده باشند یا نتایج و دستاوردهای مقاله ما متفاوت باشد. موضوع باید متناسب با دوره زمانی ما باشد. یعنی یک دغدغه حل نشده در زمان حال را بررسی کنیم. جذابیت موضوع هم برای محقق و هم مخاطبان، حائز اهمیت است.
5- توجه به هدف علمی و توانایی های خودمان
می توانیم به این مسئله نیز بیندیشیم که اهداف علمی خودمان در آینده چه خواهد بود. این مسئله به ویژه در مورد انجام پروپوزال حائز اهمیت است. اگر قصد ادامه تحصیل در یک گرایش بخصوص را داریم، می توانیم انتخاب موضوع پایان نامه برای نوشتن پروپوزال را با توجه به گرایش دلخواهمان انجام دهیم. بنابراین، مسیر علمی ما در آینده، می تواند ایده خوبی برای این که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم به ما بدهد.
توانایی های ما نیز در نحوه انتخاب موضوع پروپوزال اثر گذار خواهد بود. دانشجویان باید بررسی کنند که آیا بودجه و زمان کافی برای نوشتن پروپوزال در مورد یک موضوع خاص را دارند یا خیر. آن ها همچنین می توانند توانایی های علمی و سطح دانش خود را در نظر بگیرند. اگر موضوع انتخابی با سطح دانش یا نوع دانش ما همخوانی نداشته باشد، در آینده به مشکلات فراوانی برمی خوریم.
پیش از انتخاب موضوع پروپوزال چه سوالاتی باید از خود بپرسیم؟
پس از آنکه مقالات مربوطه را مطالعه کردیم، رویکردهای دیگر محققان را شناختیم و به کاستی های تحقیقات فعلی پی بردیم، می توانیم سوالاتی را از خودمان بپرسیم. با این سوالات، برایمان روشن تر می شود که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم. البته نباید به طور وسواس گونه به دنبال پاسخ آن ها باشیم و می بایست به درک علمی خود اعتماد کنیم.
- نظریات فعلی و جدیدترین اندیشه ها در حوزه مطالعاتی مربوطه چه هستند؟
- چه مناظرات و بحث هایی درباره این حوزه مطالعاتی اکنون داغ هستند؟
- بحث های پیرامون موضوع انتخابی ما، بیشتر به چه نکاتی توجه دارند؟
- دستاوردهای این موضوع، چه برای مجامع علمی و برای کل جامعه، چه خواهند بود؟
- کدام یک از مطالب در تحقیقات فعلی، جالب و غیرمنتظره هستند؟
- چگونه جهت تحقیقاتی خود را انتخاب کنیم که هم نوآورانه و هم همسو با روندهای دیگر تحقیقات باشد؟
11 نمونه موضوع پروپوزال خوب
- کیفیت مد و فشن در کشورهای غرب آسیا در سده های تیره
- کارکرد سرامیک های مصری از نظر زیبایی و عملکرد
- تئاتر منطقه ای و سامر استاک (تابستانی) در ایالات متحده در دهه 50 میلادی
- مقایسه رفتار فرهنگی و سازمانی افراد در دو کشور ایالات متحده آمریکا و چین
- بررسی تاثیرات منفی Airbnb برای صنعت مهمانداری و اقتصاد محلی
- تاثیر تکنولوژی بر روابط میان فرزندان و والدین
- تقاضا برای خودروهای برقی: یک فرصت دوباره در قرن 21
- استفاده از شاخص های اقتصاد کلان جهت تخمین تعداد مهاجران غیرقانونی افغانستانی در ایران
- تاثیر درآمد خانوار بر نمره امتحانات پایان ترم دانش آموزان
- لحاظ کردن اطلاعات موجود درباره الگوهای فضایی در مدل های زیست بومی
- مزایای استفاده از دادگاه های ویژه نوجوانان برای متهمان زیر سن قانونی
جمع بندی
آشنایی با نحوه انتخاب موضوع پروپوزال، برای همه دانشجویان، به ویژه دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری ضرورت دارد. 7 مورد از مراحل انتخاب موضوع پروپوزال عبارت اند از: مطالعه فایل راهنما، پیدا کردن ایده، مطالعه منابع علمی، درآوردن موضوع از حالت کلی، آزمایش موضوع، تبدیل موضوع به پرسش تحقیقاتی و مرور موضوع. با توجه به این 7 مرحله و دیگر نکات، پاسخ این سوال که چگونه موضوع پروپوزال انتخاب کنیم را خواهیم یافت. بررسی چند نمونه موضوع پروپوزال نیز ایده های خوبی به ما می دهد.
سوالات متداول در رابطه با نحوه انتخاب موضوع پروپوزال
جهت انتخاب یک موضوع متمرکز و دقیق، می توانیم کاستی های موجود در تحقیقات فعلی را بررسی کنیم و آن ها را در موضوع خود در نظر بگیریم. همچنین می توانیم جنبه های مختلف یک موضوع، مانند موقعیت جغرافیایی، دوره تاریخی، علت مورد بررسی و جنبه های علمی گوناگون را تغییر دهیم.
بله. یکی از نخستین گام های انجام پروپوزال، انتخاب موضوع است و کل مسیر تحقیقاتی را تعیین می کند. انتخاب موضوع نادرست باعث می شود تا سایر مراحل پژوهش ما نیز با مشکل جدی مواجه شود.
تیم تحریریه دانشجو پروژه از دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاه های برتر ایران تشکیل شده است و بیش از 10 سال است که در زمینه آموزش، مشاوره و انجام انواع پروژه های دانشجویی فعالیت دارد.